Z reguły nie ma „modelowego” pacjenta, u którego z pewnością moglibyśmy przewidzieć wystąpienie migotania przedsionków. Arytmia bowiem może pojawić się u osób z potencjalnie zdrowym sercem, jako pierwotne zaburzenie rytmu lub może mieć charakter wtórny do współistniejącej choroby układu sercowo-naczyniowego.
Niedokrwienie, toczący się proces zapalny lub gromadzenie się różnych substancji w przestrzeni międzykomórkowej mięśnia serca prowadzą do wtórnych zmian zwyrodnieniowych predysponujących do wystąpienia arytmii.
Niezależnie od choroby serca lub układu krążenia, istnieje wiele różnych patologii nie związanych z układem sercowo-naczyniowym, które w efekcie mogą prowadzić do powstawania zaburzeń rytmu serca, w tym migotania przedsionków.
Do powstania arytmii może prowadzić wiele przejściowych, potencjalnie odwracalnych przyczyn nie związanych z sercem. Liczba czynników mogących prowadzić do zaburzeń prawidłowego rytmu serca jest duża i nie sposób wymienić wszystkich. Poniżej wymienione zostały czynniki, co do których dysponujemy największą liczbą dowodów, że w istotny sposób mogą prowadzić do wystąpienia migotania lub trzepotania przedsionków.
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia arytmii (3):
- wiek zwiększa ryzyko powstania arytmii, prawdopodobnie wskutek zależnej od wieku utraty włókien mięśniowych w obrębie przedsionków oraz związanych z tym zaburzeń przewodzenia.
- nadciśnienie tętnicze jest pierwszym, niezależnym rozpoznawalnym czynnikiem ryzyka rozwoju arytmii, niezależnie od wartości ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego oraz stopnia zaawansowania powikłań narządowych;
- objawowa niewydolność serca występuje u około 30% pacjentów z migotaniem przedsionków. Arytmię tę rozpoznaje się u 30-40% pacjentów z niewydolnością serca, w zależności od przyczyny leżącej u podłoża choroby i stopnia niewydolności.
- zastawkowe choroby serca występują u około 30% pacjentów z migotaniem przedsionków.
- kardiomiopatie to pierwotne choroby mięśnia sercowego, zwykle uwarunkowane genetycznie. Wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia migotania przedsionków, zwłaszcza u pacjentów w młodym wieku;
- ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej (nieprawidłowe połączenie pomiędzy prawym i lewym przedsionkiem serca), prowadzi do pojawienia się arytmii u około 10-15% pacjentów dotkniętych tą anomalią. Powoduje to istotne implikacje kliniczne, dotyczące leczenia przeciwzakrzepowego u pacjentów z epizodem niedokrwienia centralnego układu nerwowego;
- inne wrodzone wady serca wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia migotania przedsionków, zwłaszcza w młodym wieku to pojedyncza komora serca, czy stan po operacyjnym leczeniu przełożenia wielkich pni tętniczych;
- choroba wieńcowa i stan po przebytym zawale serca występuje ponad 20% populacji chorych z migotaniem przedsionków.
- zaburzenia funkcji tarczycy są od dawna potwierdzonym niezależnym czynnikiem prowadzącym do rozwoju migotania przedsionków oraz predysponującym do wystąpienia powikłań związanych z samą arytmią. W ostatnich badaniach stwierdzono, że objawowa nadczynność lub niedoczynność tarczycy stosunkowo rzadko występują u chorych z migotaniem przedsionków, a utajone zaburzenia funkcji tarczycy mogą prowadzić do wystąpienia arytmii w sposób bardziej znaczący;
- otyłość lub nadwaga stwierdzana jest występuje u ponad 25% pacjentów z migotaniem przedsionków. Nadmierna masa ciała przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej oraz cukrzycy, a więc niezależnych potwierdzonych czynników ryzyka prowadzących do rozwoju arytmii.
- cukrzyca wymagająca leczenia preparatami doustnymi lub insuliną występuje u 20% pacjentów z migotaniem przedsionków i może się przyczyniać do uszkodzenia przedsionków.
- przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) stwierdza się u 10-15% pacjentów z migotaniem przedsionków. Prawdopodobnie choroba stanowi raczej wskaźnik zwiększonego ryzyka sercowo-naczyniowego, niż jest czynnikiem przyczyniającym się do wystąpienia arytmii;
- bezdech senny zwłaszcza w połączeniu z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą oraz strukturalną chorobą serca, może stanowić czynnik wystąpienia arytmii, ze względu na wywołane bezdechem podwyższenie ciśnienia w przedsionkach oraz ich powiększenie lub zaburzenia funkcji układu autonomicznego;
- przewlekła choroba nerek występuje u 10-15% pacjentów z migotaniem przedsionków. Niewydolność nerek może zwiększać ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych związanych z arytmią, zwłaszcza o charakterze zakrzepowo-zatorowym;
Piśmiennictwo:
- 3. Wytyczne dotyczące postępowania u chorych z migotaniem przedsionków. Kardiologia Polska 2010; 68 (Supl VII.): 487-566